vroege sound-on-sound opnames van voor 1950

Thomas Edison movie clip 1877

Lawrence Tibbett overdub 1931

Sidney Bechet overdubs 1941

Patti Page overdubs 1947

Iedereen die plezier en zelfs zijn brood heeft verdiend met het opgenomen geluid, is veel dank verschuldigd aan Thomas Alva Edison die in 1877 ‘s werelds eerste opname- en afspeelmachine uitvond.

Het logge apparaat, gebouwd door assistent John Kruesi aan de hand van specifieke instructies en tekeningen van Edison, werd op 6 december 1877 in New York voltooid en bestond uit vier hoofdcomponenten: de fonograaf, met een mondstuk verbonden met een diafragma en een centrale stylus; een gegroefde messing cilinder met een diameter van 4″, gemonteerd op een van schroefdraad voorziene as en gedraaid door een handvat; een fonogram van aluminiumfolie, gemaakt door het inspringen van een opname op de met folie bedekte cilinder, en; een fonet – een stylus en diafragma waarmee gravures op het fonogram kunnen worden getraceerd en verzonden.

Om een opname te maken projecteerde Edison een luid vocaal signaal in het mondstuk van de fonograaf terwijl hij tegelijkertijd aan de hendel draaide. De trillingen werden vervolgens via het diafragma en de stylus overgebracht naar de folie die werd ingedeukt met een aantal kleine markeringen. Om het signaal te reproduceren of af te spelen, maakte de stylus van het fonet contact met de draaiende cilinder en volgde de inkepingen terwijl het  diafragma trilde. Afhankelijk van de snelheid waarmee aan de slinger werd gedraaid, zou een opname ongeveer twee minuten duren..

Edisons eerste succesvolle opname was zijn eigen a capella-vertolking van het kinderliedje, ‘Mary Had A Little Lamb‘, waarvan een verslag verscheen in Edison And His Inventions, een publicatie van JB McClure. Daarin legde Edison uit:

“Ik zong in het mondstuk van een telefoon toen de trillingen van de draad de fijne stalen punt (de stylus) in mijn vinger stak. Dat zette me aan het denken. Als ik die trillingen zou kunnen opnemen en dat punt daarna over hetzelfde oppervlak zou laten gaan, zag ik geen reden waarom het ding niet zou gaan praten. Ik probeerde het experiment en riep het woord ‘hallo! hallooi ‘ in het mondstuk, haalde het papier terug over de stalen punt en hoorde een heel zwak ‘halloo!’ in ruil! Ik besloot een machine te maken die nauwkeuriger zou werken en gaf mijn assistenten instructies en vertelde hen wat ik had ontdekt… de ontdekking kwam door dat geprik in mijn vinger..”

De uitvinder diende zijn nieuwe apparaat in bij het Octrooibureau op kerstavond 1877 en binnen 12 jaar zouden commerciële opnames beschikbaar worden gesteld voor publieke consumptie.

Vele jaren nadat Edison die eerste voorzichtige stappen had gezet, was het de uitdaging voor iedereen die zich bezighield met muziek en audio om de kwaliteit van het opnamemedium te verbeteren. In de eerste helft van de 20e eeuw kwamen verschillende verbeteringen tot stand, maar de eerste grote doorbraak die het creatieve gebruik van geluid beïnvloedde en inderdaad het idee van platenproductie zoals we dat nu kennen, kwam in 1949, in Chicago, met de uitvinding van geluidopnames op geluidsband..

Net als de grammofoonplaat zelf, gebeurde dit vanwege een ongeluk door toedoen van een elektronica-genie die zowel Edisons wetenschappelijke nieuwsgierigheid als de muzikale behendigheid van Django Reinhardt bezat: Lester Polfus, bij ons allemaal beter bekend als mr. Les Paul.

Opgemerkt moet worden dat Paul’s zoektochtje naar de overdubs al in 1930 was begonnen toen hij – zover bekend – de eerste persoon werd die een multi-instrumentaal optreden opnam met meerdere gitaartracks over elkaar heen opgenomen. “Ik nam mijn ideeën voor multitrack-opnames mee naar de platenmaatschappijen, maar ze konden alleen de nieuwheidswaarde ervan inzien, niet de revolutionaire doorbraak die het kon gaan geven.”

Ze zagen het zeker niet als de weg van de toekomst. Desalniettemin sijpelden de ideeen van Paul door de industrie en in 1931 legde de operazanger, Laurence Tibbett , een baritonzanglijn bovenop zijn originele tenoruitvoering voor de opname van ‘The Cuban Love Song‘.

De multi-instrumentale prestaties van Mike Oldfield op de Tubular Bells uit 1973 waren ook 32 jaar oud toen jazzmuzikant Sidney Bechet de volledige verantwoordelijkheid op zich nam door twee saxofoons, darinet, bas, piano en drums op te nemen met zijn versie van ‘The Sheik Of Araby ‘.

In afwezigheid van achtergrond-vocalisten tijdens een sessie in Chicago in december 1947 had Patti Page een goede reden om haar eigen stem te dupliceren. Mercury Records, die dit als niet meer dan een gimmick zag, zou de plaat (‘Confess’) zoals uitgevoerd als Patti Page & Patti Page op de markt brengen. Een soortgelijke PR-aanpak was voorbehouden toen ze voor haar vervolgplaat ‘With My Eyes Open, I’m Dreamin‘ de overdubtechniek gebruikte om vierstemmige harmonie te creëren.

Maar het is van vitaal belang om te begrijpen dat het standaardmedium voor opname in die tijd nog steeds een acetaatschijf was, die Les Paul bleef gebruiken voor zijn Capitol-platen in de jaren veertig.