Op z’n Moonpub’s vertaald uit Nothing You Can’t Think that Can’t Be Thunk – meerdere  hoofdstukken van dit boek zullen volgen. Download PDF voor het voorbeeld
Thrillington 1977 is een instrumentale
|
“ik ben erg blij dat de meeste van onze songs over de liefde gingen, liefde en begrip. Ik kan me geen song herinneren die zegt: okay kids ga ze allemaal maar zeggen dat de ze pot op kunnen. Ga weg bij je ouders enzovoort. Het is allemaal nogal ‘All You Need Is Love’ of volgens John’s ‘Give Peace A Chance’. Het zette mij aan het denken over de invloed die de Beatles hebben gehad niet alleen op de Rock muziek maar ook op de cultuur en het gedachtengoed van de jaren zestig. Deze roemruchte jaren staan bekend als de periode van de vrije liefde en je kunt je afvragen wat de Beatles daartoe hebben bijgedragen. Of specifieker: hoe dacht Paul daarover? De meeste liefdesliedjes van het Beatle-repertoire zijn waarschijnlijk door hem gecomponeerd dus heeft het zin misschien om eens na te gaan wat zijn drijfveren waren. Was de liefde in zijn ogen enkel het erotische gevoel, de seksuele ervaring? Of is het meer dat soort van liefde dat voor de hele mensheid bestemt is? Of toch die van de intieme relatie? Is liefde een kosmische kracht, een energie die de hele wereld samenbindt of eigenlijk niets meer dan een naam die wij hebben gegeven aan gewoon een fysiologische gesteldheid van het lichaam, dat speciale gevoel dat we soms krijgen als ons bloed sneller gaat stromen, als we de beroemde “vlindertjes in ons buik” ervaren? Paul had een relatie met de actrice Jane Asher toen hij All My Loving schreef. Het was in feite de eerste song die hij schreef waarbij hij eerst de tekst klaar had en daarna pas de muziek erbij componeerde. Maar welke liefde had hij er mee voor ogen? Wanneer we aan liefde denken dan associëren we dat automatisch met het soort van gepassioneerde emotie waarbij men iets hevig begeert . Deze associatie heeft een lange geschiedenis die bij de Grieken begint; zij vertaalde dat intense gevoel met “eros”. In de mythologie is Eros de god met veel macht over het doen en laten van de arme stervelingen. Hij kon ze laten liegen, stelen en zelfs moorden laten plegen. Volgens Theogonie Esiodo (8e eeuw voor Christus) was Eros de vijand van de reden en deze (erotische) zienswijze op de liefde bleef van invloed ook tijdens de Gouden Eeuw van de Griekse filosofen toen men de mens meer ging zien als een rationeel, zelfbewust en verstandig individu maar een deel van zijn (of haar) ziel zou altijd onder invloed staan van Eros en irrationeel en impulsief blijven. Het is dit irrationele facet aan onze ziel dat wij met de dieren delen, wat ons altijd weer in de problemen brengt en ook grotendeels onze seksuele geaardheid verklaard. Deze visie is tot op de dag van vandaag nog steeds de reden waarom liefde heel vaak gekoppeld is aan sexs en erotiek. In het boek The Beatles Anthology vertelt Paul dat de jaren 60s een “grootse periode” was van “amazing sexual freedom” en ook de Beatles hebben bij de promotie van deze cultuur van de “vrije,” erotische liefde een grote rol gespeeld. In tegenstelling tot deze irrationele “eros” kenden de Grieken ook nog een andere vorm van liefde, die van “philia” wat met de waardering van schoonheid en goedheid te maken had. We vinden dit idee bij Plato in zijn geschriften – vooral in dialoog met de titel Symposium waarin hij uiteindelijk tot de conclusie komt dat de liefde (of beter deze philia) in verband staat met een universele vorm van schoonheid. Het is iets wat al het moois op deze aarde met elkaar delen. Zijn gedachte hierbij is dat al wat veranderlijk en onvolmaakt is via “philia” contact maakt met het onveranderlijke, universele en volmaakte schone – en ons dus op een hoger plan zal brengen. Dit is allereerst een bevrediging voor de geest en niet voor het lichaam. Het is dit “philia” waar uiteindelijk het woord “filosofie” mee gevormd is: de passie voor wijsheid en hartstocht naar het wezenlijke van Schoonheid en andere universele denkbeelden. Als contrast met de erotische liefde – waarin de seksuele of lichamelijke verlangens worden voldaan – is de philia meer een kwestie van verlangen naar de schoonheid zien in personen, plaatsen en dingen. We vinden deze gedachte vandaag in de “platonische relatie” waarbij twee mensen een relatie hebben die niet gebaseerd is op seks (eros) maar meer intellectuele bevrediging zoekt. Denk in dit geval aan Paul en Linda en hun support voor de rechten voor het dier en vrede in de wereld of hun beider artistieke belangen in de fotografie en het liedjesschrijven
Volgens Aristoteles ligt philia besloten in de interactie tussen twee mensen en geeft het een opwaardering van de goede eigenschappen. Of dat nu tussen minnaar en geliefde is of een relatie van vriendschap, bij een wederzijdse erkenning van het goede en mooie is dit the philia. Er zijn volgens hem drie niveaus van vriendschap: 1. De nuttige vriendschap – beide personen in deze relatie hebben voordeel bij deze vriendschap en maken gebruik van elkaars diensten of talenten. Denk aan zakenrelaties of vriendschap op het werk. Paul had deze relaties met de mensen van Apple Records: zij deden de promotie van de muziek die Paul maakte en beide konden op deze manier veel geld verdienen. 2. De plezierige vriendschap – dit is het soort van vriendschap dat het meest algemeen is. Er is veel vermaak met elkaar. Dit is de vriendschap die de Beatles met elkaar hadden, zowel tijdens de optredens en de opnames later maar zeer zeker ook buiten hun muziek. 3. De twee zielen – minder algemeen maar ook meer bijzonder. Aristoteles omschreef het als “twee lichamen die 1 ziel delen”. Misschien was het niet altijd in het openbaar zo duidelijk zichtbaar maar waarschijnlijk was dit het soort van vriendschap en liefde die Paul met Linda had. De laatste is de meest waardevolle vriendschap en wordt alleen gevonden bij twee mensen die het beste met elkaar voor hebben, op een verstandig manier en met de meest nobele intenties. Het soort van vriendschap dat Aristoteles zo poëtisch het “one soul two bodies” principe heeft genoemd.
Er is in het hele universum een spanningsveld tussen de harmonieuze liefde – die eenheid zoeht – en een tegenovergestelde kracht die wil afbreken en chaos veroorzaken. Soms is het de harmonie die de overhand heeft, dan weer is het deze “Strijd” die alle eenheid ongedaan maakt en er opnieuw begonnen moet worden om via de Liefde weer eenheid te scheppen. De hele kosmos bestaat bij de gratie van dit spanningsveld dat voortdurend afbreekt wat opgebouwd is en weer ordent waar chaos is ontstaan. Soms is het de harmonie en eenheid die domineert, dan weer is het de beurt aan deze “strijd” om de overmacht te hebben. De Liefde is vanuit dit standpunt van Empedocles dus letterlijk dat wat “makes the world go round” maar wel samen met deze kracht van de tegenwerking. Het tweede belangrijke punt is dat de liefde een bindende kracht is die door iedereen gezien wordt als de bron van wat harmonieus, vreedzaam, rechtvaardig en goed is. En op dezelfde manier: als er iets is wat wij allemaal met dezelfde ogen lijken waar te nemen dan is het wel deze liefde. Van Lennon weten wij dat hij “love” zag als het onderliggende thema van het hele universum. Paul ging er ongetwijfeld van uit dat liefde en haat zo hun eigen leven kunnen gaan leiden zonder dat je er veel aan kunt doen, het is of vrede, harmonie en respect voor elkaar of oorlogen, chaos en geweld. Waaruit mag blijken dat John en Paul (en vermoedelijk ook de andere 2 Beatles) intuïtief op dezelfde lijn zaten als Aristotles en Empedocles. De Griekse Stoïcijnen – waarvan Zeno Kition (344 -262 voor Christus) de oprichter was – had een conceptie van de liefde als een soort van universeel respect voor de hele mensheid. Liefde vereist dat men de wereld en al haar pleziertjes moet loslaten om de schoonheid en goedheid van de hele mensheid beter te kunnen waarderen; op die manier wordt het mogelijk een universele harmonie en vrede gedaan te krijgen hetgeen het uiteindelijke doel van een gelukkig leven is. Stoïcijnse liefde ziet alle mensen als “burgers van de wereld,” en niet als individuen die alleen bezorgd zijn voor het wel en wee van het eigen gezin of (de familie) of uitsluitend de belangen van een specifieke groep nastreven. Deze Stoïcijnse opvatting is dezelfde die Immanuel Kant’s (1724-1804) suggereerde met zijn oproep voor een soort van algemeen en universeel respect. Voor zowel de Stoïcijnen als Kant is het deze broederlijke – en zusterlijke – liefde die gekoesterd moet worden, zowel op kleine (binnen de groep) als op grotere schaal (tussen groepen en ook landen onderling) wil de vrede ooit eens een feit worden. De songtitels All You Need is Love en ook Lennon’s Give Peace a Chance spreken wat dat betreft voor zichzelf.
Paul’s filosofie op de liefde Welke van deze ideeën past het best bij Paul’s eigen visie op de liefde. Ik denk niet dat Paul heel bewust en expliciet bezig was met componeren vanuit zo’n visie van liefde hierboven aangehaald. Niet bij het schrijven van zijn liedjes en ook niet gewoon in het dagelijkse leven. Ik weet niet met zekerheid of Paul zich ooit wel eens verdiept heeft in de geschiedenis van de Westerse filosofie, laat staan dat hij het model van een bepaalde denker gebruikte als leidraad bij zijn composities of – zoals het verhaal van het ontstaan van Yesterday – gewoon voor zijn overpeinzingen bij ‘t eitje bakken voor het ontbijt ‘s morgens… Maar niemand van ons leeft in een intellectueel vacuüm. Deze ideeën leven voort binnen een cultuur en we worden er allemaal door beïnvloed, hetzij bewust of meer onbewust. Paul’s vroege songs zijn symptomatisch voor een filosofie van de liefde die het erotische benadrukt. Dit is logisch omdat het bij ons allemaal, als jongelingen, de volwassenheid nog ver weg lijkt; wat ons als tiener meer interesseert, is het verkennen van onze lichaam, de hormonen, de eerste liefdeservaringen en dus is het niet vreemd dat ons idee over liefde meestal nauw verbonden is met gepassioneerde, seksuele begeerte. Veel historici, schrijvers en commentatoren hebben opgemerkt dat de jaren 60 het decennium van de vrije liefde was, een “vrijheid” die werd geassocieerd met erotisch, seksuele vormen van expressie. Foto’s en video’s van hippies die seks hadden in de modder in Woodstock stonden open en bloot op de voorpagina’s van de kranten. In veel opzichten was de seksuele expressie van de jaren ’60 een reactie op de seksuele onderdrukking van de jaren 50 en zelfs op de generaties daarvoor. De Beatles (samen met de andere Britse popgroepen van die tijd) werden gezien als symbolen van de tegencultuur van deze jaren 60: vrijere vormen van seksuele expressie, spirituele experimenten en ook het drugsgebruik vierde hoogtij. Ook Paul kan daarover meepraten. Over de periode van de erotische “free love” vertelde hij dat het een “big period” was met veel “amazing sexual freedom” (Beatles Anthology, pagina’s 201, 356). Hijzelf heeft ook heel wat “shagging” gedaan; tijdens het verblijf in Hamburg heeft hij samen met de andere Beatles “a fairly swift baptism by fire into the sex scene” ondergaan. “There was a lot of it about and we were off the leash”. (Ik laat het deze keer maar onvertaald) In een interview met de vraag hoe hij zijn vrouw Linda leerde kennen antwoordde Paul: “op een zekere leeftijd begint het bij je te dagen dat het tijd wordt om wat serieuzer te worden. Je kan niet je hele leven de playboy blijven”. We mogen dus hier uit afleiden dat Paul totdat hij Linda ontmoette niet al te serieus met de echte liefde omsprong. Naarmate Paul ouder werd realiseerde hij zich dat hij ‘t huisje boompje beestje serieus moest gaan nemen en beter een langdurige relatie met een vrouw kon aangaan, iemand die ook zijn maatje was, iemand die zijn diepere gevoelens zou begrijpen en hem een duurzamer liefde kon geven dan de erotische avontuurtjes die hij tot dan toe ervaren had. Linda kwam in zijn leven en Paul’s ideeën over de liefde ontgroeide het uitsluitend erotische en werd meer de “philial” die ik eerder aanhaalde. De vraag is nu: welke vorm van deze philia was dit, de Platonische of meer die van Aristoteles en hoe verwoordde hij dat in zijn liedjes? Volgens Plato‘s idee van de liefde is er een algemeen herkenbare vorm van schoonheid die alle mensen weerspiegeld zien in de mooie dingen; het zijn deze mooie dingen die de dichter bij het schoonheid’s ideaal brengen. In feite zijn sommige mooie dingen zo gemaakt om ons doelbewust in contact met schoonheid zelf te brengen. Ik denk dat in zekere zin Paul zich bewust was van dit idee van het schone en het prachtige; hij componeerde zijn love songs wetende dat wat hij te zeggen had over Linda of Jane Asher, of misschien zelf zijn eerste liefde zou gaan maar ook moest resoneren met iedereen om hen de schoonheid weerspiegeld te laten zien in hun eigen relaties. Paul’s lovesongs worden nog steeds en masse afgeluisterd en overal ter wereld meegezongen, uitgevoerd, nagespeeld. In 2002 stond de balans van het aantal verkochte Beatles platen op meer dan zeshonderd miljoen wereldwijd. Paul’s Yesterday was zes miljoen keer op de radio geweest en Michelle vier miljoen keer – op alleen de Amerikaanse radio!! Dergelijke astronomische aantallen tonen aan dat mensen heel goed de Schoonheid herkennen zoals Paul die bij het componeren voor ogen stond. Paul’s visie op het mooie en de schoonheid van de liefde heeft zonder twijfel volledige weerklank gevonden bij zijn publiek. Dit besef kan heel goed zijn inspiratie geweest voor een song als Silly Love Songs: 600 miljoen mensen met dezelfde ideeën kunnen het nooit bij het verkeerde eind hebben en dus heb ik al het recht om weer een keer zo’n onbenullig liefdesliedje te doen, daar is niets mis mee. De specifieke vorm van deze philial verwantschap die Paul en Linda hadden was dat wat Aristoteles de plezierige vriendschap (of liefde) noemt, waarbij minnaar en geliefde onderling verbonden zijn door belangen die hen beide interesseert en gelukkig maakt. Dat wil zeggen aan het begin van hun relatie. Het kan zich later hebben ontwikkeld naar meer het 1 lichaam, twee zielen. Paul vertelt ons dat toen ze meer tijd aan elkaar begonnen te besteden tijdens de opnames van het White Album, “we beseften dat we veel dingen gemeen hadden: de rock-‘n-roll, de natuur, kunst, fotografie, schilderkunst“. En dus schrijft Paul in zijn Two Of Us dat ze “elkaar briefkaarten toesturen, brieven schrijven, lucifertjes verbranden en papiertjes najagen en onderwijl stapelen de herinneringen zich op langer dan de weg die ze nog voor de boeg hebben”. Het feit dat Linda na het uiteenvallen van de Beatles de toetsenist en zangeres werd bij Wings lijkt te bevestigen dat Paul ook op het gebied van de rock ‘n’ roll veel gemeen had met Linda. Maar dat kon natuurlijk ook zijn omdat hij haar gewoon dichtbij wilde hebben… De lovesongs die Paul over Linda schreef weerspiegelen wellicht hoe hij zijn liefde voor haar zag. En daaruit blijkt misschien dat hij toch meer naar Aristoteles’ idee van 1 lichaam, 2 zielen neigde. De songs die hij tijdens zijn relatie met Linda schreef hebben titels als I Will, She’s A Woman, het al eerder genoemde Two Of Us en later met Wings de songs Maybe I’m Amazed en My Love. Hieruit blijkt zeer zeker toch iets dat verder gaat dan de vriendschappelijke liefde met veel wederzijds begrip en overeenkomstige interesses. Die belangstelling voor andere zaken dan de liefde die zij deelden was er desondanks niet minder om: de rechten voor het dier, Greenpeace, onderzoek naar kanker, de vegetarische levensstijl, de legalisering van marihuana en natuurlijk de opvoeding van hun kinderen, het was allemaal waarschijnlijk veelal een harmonieus gebeuren bij de McCarteneys zonder veel tegenstrijdige ideeën. Het lijkt erop dat Paul van jongs af aan een soort van vriendschap in de liefde voor ogen stond. Het PS I Love You krijgt nu opeens meer betekenis met zijn belofte van levenslange toewijding en in Things We Said Today hoopt hij dat het ooit eens allemaal eeuwigheids-waarde zal krijgen. Er was dus altijd al het idee bij Paul dat het op een dag niet meer de one-night stand zou zijn. Bij Linda was het voor hem een soort van thuiskomen waarschijnlijk, zowel in de liefde als de vriendschap en het delen van de gemeen-schappelijke waarden, naast natuurlijk het grootbrengen en de zorg voor het nageslacht. Net als de rest van de Beatles deelde Paul Empedocles’ opvatting dat de liefde een kosmische en bindende kracht is die uiteindelijk naar harmonie, vrede en geluk voor de hele mensheid zal leiden. Volgens Empedocles is het de Liefde en de Strijd die bepalend zijn voor alles wat goed en kwaad is in het hele universum. Het zijn deze twee krachten die altijd al de geschiedenis heeft beïnvloed. In Tomorrow Never Knows (hoewel een song grotendeels door John geschreven) zingen de Beatles dat “alles liefde is en liefde is voor iedereen” en het “woord” is de liefde.
De conclusie kan misschien het volgende zijn: Paul’s visie op de liefde komt enigszins overeen met die van de Stoïsch-Kantiaanse-Christelijke voorstelling er van en hun toewijding en respect voor de hele mensheid. Naast hun samenwerking voor de opnames van de Beatles heeft Paul ook met volle overgave meegewerkt aan de opnames van Lennon’s Give Peace a Chance en is co-auteur van All You Need Is Love, beide overduidelijk anti-oorlog songs. Paul was zich terdege bewust van het Vietnam conflict toedertijd en verklaarde in een interview in die periode dat we vrede moeten maken en niet oorlog (de slogan van Lennon in zijn strijd voor de vrede) ; ook suggereerde hij dat het belangrijkste in het leven is dat je altijd het beste moet doen wat je kunt doen, enerzijds om anderen te helpen maar ook gewoon voor jezelf. “Doe het zo goed mogelijk, en probeer te helpen … jezelf en anderen.” Evenals de andere Beatles meende Paul dat liefde uiterst belangrijk was, niet alleen thuis in de privé sfeer of bij een kleine groep met vriendschap relaties maar voor de hele wereld zodat het op een dag ooit eens de harmonie en vrede zal krijgen die het zo nodig heeft.
|
Achter elke song vind je de positieve gedachte en ik ben daar best trots op. Hoe dan ook, de Beatles… ja dat was iets fantastisch, ja toch?”.
In contrast met Aristoteles’ idee van de liefde en het accent dat hij legde op de emoties en de relaties, staat de visie van Empedocles (492 – 424 V. Chr.) die de kosmische krachten er bij haalde en zo tot de conclusie kwam dat ook wat hij de “Strijd“ noemde (maar wat in ons geval van de Liefde misschien beter als haat of wedijver vertaald kan worden) een aandeel had om mee rekening te houden.
Kant was een christen die werd beïnvloed door de griekse en christelijke notie van de liefde die bekend staan als agape (uitgesproken als “a-ga pay”) waarin niet alleen de liefde tussen mens en god centraal staat maar ook de universele zorg voor alle leden van de mensengemeenschap. De christelijke visie op de agape vindt zijn oorsprong in bijbelse passages zoals: “Gij zult de Here uw God liefhebben met geheel uw hart en met heel uw ziel ” (Deuteronomium 6:5); “bemin je naaste zoals uzelf (Leviticus 19:18; Matteüs 22:37); en “bemin je vijanden” (Matteüs 5:44-45). Ook zusterlijk of broederlijke liefde tussen alle leden van de mensheid is een afspiegeling van Gods liefde (Psalmen 91:14; 1 Johannes 4:16) en de enige manier waarop vrede en harmonie in gemeenschappen (1 Korintiërs; 1 Johannes 4:16-20; James 2:9).
Is dit St. Johns evangelieverkondiging en zijn versie van “in den beginne was er het woord“? Misschien. The End echter is wel een McCartney compositie en geeft ook heel aardig Paul’s visie op de liefde weer: uiteindelijk is het de liefde die je geeft die gelijk is aan de liefde de je ontvangt”. Dit is een zeer kosmisch gegeven en bewijst ook dat Paul voor wat betreft de Liefde op dezelfde lijn zat als Lennon: Liefde is het onderliggende thema van het hele universum.