|
|
Toen in het begin der negentiende eeuw een aanvang werd gemaakt met het exploiteren van vermaaks-etablissementen, de koffiehuizen-met-muziek, de cabarets en de dansinrichtingen, betekende dit zoveel als het inluiden van een nieuwe periode, zowel voor de vermaaksmuziek als de dans. Het begin van dit alles was zich al gaan aftekenen aan het einde der achttiende eeuw, toen de Menuet in verval raakte. Na jarenlange heerschappij van deze statige, sierlijke, door de aristocratie volgens een bepaalde ritus uitgevoerde dans, begon – als tegenstelling – het volk de Landler te dansen. Niet al te openlijk overigens, want er kwamen draai- en stampbewegingen in voor, handelingen die in de wereld van de Menuet tot de ernstigste overtredingen op dit gebied werden beschouwd. De Landler, naar het oordeel der feodale heren een zedeloze dans, was dan ook jarenlang verboden. Maar naarmate de achttiende eeuw op zijn einde liep, stoorde het volk zich hoe langer hoe minder aan het verbod. Men danste de Landler, draaide en stampte dat het een aard had en de tegenstelling Menuet-Landler begon zich steeds scherper af te tekenen. Er is wel eens beweerd dat in Mozarts Don Juan, waar de Menuet in alle verfijning en met alle grandezza wordt gedanst, deze tegenstelling gesymboliseerd wordt. Immers, tijdens de door Don Juan en de gasten statig uitgevoerde Menuet, grijpt Leperello, de dienaar, Masetto, de boer, vast om met hem, al draaiend en stampend een Dorfs-walzer uit te voeren Nóg wordt het volk belachelijk gemaakt, maar de tijd is dan al niet ver meer dat de Franse revolutie, mét de vormen van het feodale stelsel, ook de strenge regels van de Menuet zal wegvagen en de ‘democratische’ dans, de wals, zijn zegetocht zal aanvangen. Onder de passagiers van de boten die de Donau bevoeren, bevond zich altijd wel een groepje ‘Wirtshaus-musiker’. Dat waren de muzikanten uit Linz die gedurende de Donautocht al begonnen op viool, gitaar en bas de muziek van hun streek te spelen. Muziek in langzame drie-kwarts maat: Landlers. Wanneer werd aangelegd gingen zij aan wal om zich voor de gasten van de buitenherbergen, die op de Donau-oevers tussen Linz en Wenen bij tientallen te vinden waren, te doen horen. In sommige plaatsen trokken zij van het ene Gasthof naar het andere en toen bleek dat hun muziek in de smaak viel, ging menige ‘Wirt’ ertoe over hen voor vast te engageren. Zo drong de muziek uit de bergen door tot de ‘Schanke’, het danshuis en de bescheiden, rokerige ‘Kneipe’. |