Paul Lincke – meest populair naast Bismarck

Paul Lincke – Berliner Luft

Hoe degelijk een opleiding in de zogeheten Stadtsmusik-kapellen wel was, bewees Paul Lincke die in Wittenberg zijn opleiding kreeg in een dergelijke Kapelle. Hij leerde er viool, fagot en compositie. Piano studeerde hij zonder leiding.

Lincke was de typische muzikant-van-de-praktijk. Hij werkte als violist en als pianist in het orkest van de Berlijnse Possenbühnen, begeleidde humoristische zang-ensembles en dirigeerde de tuinconcerten van het Belle Alliance Theater. In 1893 kwam hij in het Apollo Theater, het grote Berlijnse variété, waar hij in 1897 zijn eerste operette Venus auf Erden bracht.

Hierna kwam hij voor twee jaar als kapelmeester in de Parijse ‘Folies Bergère’, waar de bekende mars van die naam ontstond. Tegen het einde van de eeuw terug in Berlijn, steeg zijn ster snel. De operettes Frau Luna en lm Reiche des Indra brachten zijn naam tot ver over de grenzen.

Lincke die wel als de vader van de Duitse operette wordt beschouwd, schiep met zijn werken, die het midden hielden tussen operette en revue, een nieuw operette-type. In vele gevallen waren het niet anders dan aaneengeregen Schlagermelodieën. Zijn werk mist de gecultiveerde elegance van de Weense meesters. Harmonische finesses en polyfone ensemblekunst moest men van hem niet verwachten.

Maar hoe dit alles ook zij, met de hierboven genoemde werken en ook met de latere als Lysistrata, Nakirfs Hochzeit en Gri-Gri, leverde hij een voor zijn tijd onschatbare theatermuziek. Een enkel stukje hieruit werd onsterfelijk; ‘Glühwürmchen’ (uit Lysistrata) klonk vanaf alle wereldpodia doordat Anna Pavlova erop danste. De wals ‘Verschmahte Liebe’ hield eveneens repertoire.

Wat dus bij Lincke aan verfijning mocht ontbreken werd gecompenseerd door zijn originele invallen. Raak tekende hij in zijn muziek het karakter van zijn stadgenoten: afwisselend vriendelijk, brutaal, minzaam en soms zelfs onbeschaamd. Dit waren trouwens de karaktertrekken van de typische Berlijner Lincke zelf.

De populariteit van de man die zo’n groot aantal hartverwarmende Schlagermelodieën schreef was zo groot, dat de Berliner Zeitung, toch waarlijk geen lichtzinnig blad, eens schreef dat ‘Lincke als de meest populaire Duitser naast Bismarck kon worden beschouwd.’ De bekende wijzen van deze componist zijn zo nauw verbonden aan het Berlijn van vóór 1914, dat men wel spreekt van een Lincke-atmosfeer.