Page 44 - Moonpub Magazine Nbr. 1

Na de sterke accoorden waarmede het thema besloten wordt, treedt opeens een

verstilling in het orkest. Men zou denken, dat het tweede thema definitief was

afgesloten, doch nu nemen violoncellen en contrabassen het beginmotief van het

thema nog eens fluisterend over en drijven het snel de diepte in. Het is alsof het

motief in breede, donkere plooien uiteenvalt. Deze plotselinge val heeft tevens

binnen twee maten tijds aanleiding gegeven tot een ingrijpende modulatie: van G

is men naar Bes verplaatst, en ook hierdoor wordt de stemming van het stuk

ingrijpend veranderd.

Er is een schaduw over de muziek gevallen, er ligt iets onheilspellends in deze

wijziging van het tonale aspect en dit gevoel van dreiging wordt nog verhoogd

doordat de solo-hobo een penetrante, geleidelijk aanzwellende toon tegen de

sombere bassen blaast, een toon welke, juist omdat hij zo lang wordt aangehouden,

een grote spanning veroorzaakt. Deze passage heeft iets huiveringwekkends, maar

juist wanneer men verwacht, dat zich iets zeer noodlottigs in de muziek zal gaan

voltrekken, laat de hobo den lang aangehouden f los en gaat over in een dartel

melodietje. De bassen hebben zich intusschen, op nog steeds hetzelfde rhythmische

motief, uit de sombere diepte losgemaakt, zij stijgen voortdurend, terwijl zij in het

voorbijgaan den grondtoon G weer in zijn eer herstellen, en zoo komt alles in een

ommezien op zijn pootjes terecht.

Deze passage is ongetwijfeld de meest opmerkelijke uit het gehele eerste deel van

deze symfonie. Wanneer zij ontbroken had, zou dit stuk het werk geweest zijn

van een bijzonder talentvol componist vol rijke beloften, doch het tastbaar bewijs

van zijn genialiteit zou er toch aan ontbroken hebben.

Zulk een stemmingstegenstelling, waaraan alle muzikale elementen eendrachtig

samenwerken, binnen enkele maten te kunnen voltrekken, is alleen weggelegd

voor een toondichter met een buitengewoon beeldingsvermogen.

Door menigen dirigent wordt op deze merkwaardige passage een bijzondere

nadruk gelegd door het tempo opvallend te vertragen. De partituur geeft hiertoe
echter geen enkele aanwijzing. Zulk een vertraging legt bovendien op deze passage

een pathetisch accent, dat Beethoven niet bedoeld kan hebben. Men komt de

bedoeling van de componist wellicht het meest nabij, wanneer men deze episode

binnen het algemene karakter van deze opgewekte muziek waardeert als een

staaltje van een hoog soort humor in de muziek en als zoodanig zal zij het best tot

haar recht komen, wanneer bet tempo ongewijzigd gehandhaafd blijft.