Page 42 - PanoramaDerMuziek
P. 42
De vierde Nederlandse school bestaat uit een groep van componisten, die cp de een
of andere wijze in relatie stonden tot het hof van Karei V: Clemens non Papa,
Créquillon, Nicolaas Gombert e.v.a. en een groep, die in Italië gewerkt heeft en
sterk de invloed der Renaissance heeft ondergaan en die ik de Romanisten noem naar
analogie van de kunstgeschiedenis: Adriaan Willaert en Cypriaan de Rore.
Jacobus Clement, genaamd Clemens non Papa (ca. 1510—
ca. 1556) schiep het omvangrijkste werk, dat ooit op
Nederlandse tekst gecomponeerd is: de Souterliedekens, een
driestemmige bewerking van de oudste volledige
psalmberijming ter wereld, die vervaardigd werd door Willem
van Nievelt op een 150-tal Nederlandse volkswijzen. Verder
schreef hij missen en honderden motetten, benevens chansons.
Adriaan Willaert (ca. 1485-1562) werd kapelmeester aan San
Marco te Venetië en voerde daar de wisselkoren in, composities
voor twee afwisselende, tegenover elkaar opgestelde koren.
Cypriaan de Rore (ca. 15-16-1565) werkte in Ferrara, Parma
en Venetië en blonk vooral uit in zijn madrigalen.
Het 16de eeuwse madrigaal is ook een vrucht der Renaissance.
De Renaissance is de wedergeboorte van het individu, dat
hierbij steun zoekt bij de antieken. Individuele uitingsbehoefte,
en de neiging om deze ook op individuele wijze te uiten leidt
tot behoefte aan nieuwe middelen.
Hierbij bood de propaganda van Nicola Vicentino voor een herleving van de Griekse
chromatiek goede diensten. Het. madrigaal werd een proefterrein voor chromatische
melodiek en harmoniek. Een belangrijk ontdekkingsreiziger in dit terrein was Carlo
Gesualdo, vorst van Venosa (1560-1614), die voor zijn smart over de ontrouw zijner
vrouw, die hij met haar minnaar gedood had, aan de kerktoonsoorten niet genoeg
had. Tussen liefde en chromatiek schijnt verband te bestaan, getuige Wagners Tristan.
Met Gesualdo zijn wij echter wat op de geschiedenis vooruitgelopen. De vijfde
Nederlandse school moet nog vermeld worden, met Orlando di Lasso, Jacobus de
Kerle, Philippus de Monte e.a.
