Page 18 - MusicInTime

325-1450

Utqueant laxis/Resonare fibris/Mira gestorum/Famuli tuorum/Solve pol-
luti/Fabi reatum/Sancte Ioannes. Elk kootje van Guido’s hand werd gekop­
peld aan een bepaalde sprong op de toonladder, zodat zijn koorknapen in
Arezzo direct wisten welke toon ze moesten zingen. Guido beweerde dat
iemand in een paar dagen (in plaats van weken) muziek kon leren. Dit
systeem werd bekend als solfège of solmisatie en vond al snel ingang onder
de zangleerlingen om stemoefeningen van buiten te leren. In de negentiende
eeuw werd Guido’s systeem aangepast en kregen we het do-re-mi dat nu nog
wel wordt gebruikt om leken koormuziek te leren zingen. In die tijd kregen

Toonladders en toonsoorten
De kerkmuziek van de middeleeuwen was gebaseerd op een systeem van eenvoudige zeventonige
toonladders, bekend als de Gregoriaanse toonsoorten. Feitelijk waren er zes, waarvan er twee sterk
leken op onze vertrouwde majeur- en mineurtoonsoort: de ionische en aeolische (op de piano de witte
toetsen van c tot c en van a tot a). Deze twee waren echter in die tijd niet belangrijker dan de andere:
de lydische, de mixolydische, de dorische en de frygische toonsoort.
Tijdens de middeleeuwen hebben verscheidene theoretici verfijning en uitbreiding van dit systeem
voorgesteld. Binnen de diverse toonsoorten werden bepaalde intervallen beschouwd als vals en lelijk en
werden dienovereenkomstig bij uitvoering iets verhoogd of verlaagd: ‘musicaficta’ ofwel ‘vervalste
muziek’. Deze verwikkelingen leidden op den duur tot het loslaten van het kerktoonsoortensysteem ten
gunste van onze majeur- en mineurtoonaarden met hun chromatische halftonen.
Een toonladder is een reeks tonen die trapsgewijs - van onder naar boven of omgekeerd - zijn
gerangschikt, en die worden gebruikt voor een muziekstuk. Er zijn ontelbare soorten toonladders,
maar de volgende drie komen het meest voor.
De pentatonische. Zoals de benaming al aangeeft is diatonische mineurtoonladder
dit een vijftonige toonladder die overeenkomt met de diatonische
zwarte toetsen op de piano. Hij wordt veel gebruikt majeurtoonladder
in volksmuziek, in muziek van de Derde Wereld, en
ook in rockmuziek.
De diatonische. De zeventonige chromatische toonladder pentatonische
toonladder
(heptatonische) toonladder die in
de Europese muziek vooropstaat,
is een gevarieerde opeenvolging
van hele en halve tonen. Er zijn
twee belangrijke vormen, majeur
en mineur, én een aantal vroe­
gere ‘kerktoonsoorten ’.
De chromatische. Deze toonladder omvat alle
twaalf halve tonen: op de piano bijvoorbeeld
alle toetsen van de ene c tot de volgende. In de
twintigste eeuw ontwikkelden componisten in
navolging van Schönberg en Webern een uit­
voerige compositietechniek, gebaseerd op de
twaalftoonstoonladder (‘dodekafoniej.

29