Page 13 - MusicInTime

Missen en motetten

325-1450 De waarheid van boven

De heilige Gregorius, paus
van 590-604, droeg bij tot
de totstandkoming van een
enorme verzameling vroege
kerkmuziek. Hier is hij
afgebeeld terwijl hij muziek
opschrijft die hem door een
duif uit de hemel wordt
gedicteerd.

‘Muziek der sferen’, een
illustratie uit ‘Pratica
musicae’, in 1496
uitgebracht door de
Italiaanse muziektheoreticus
Franchino Gafori. Hier legt
hij verband tussen de
planeten van ons
zonnestelsel en de muzen
van het oude Griekenland,
via de kerktoonsoorten en
de specifieke gevoelens die
deze heten op te roepen.

Grotere verfijning maakt het ingewikkeld
Religieuze muziek maakte vaak gebruik van hymnes van betekenisloze woor­
den. (Het Hebreeuwse Hallelujah was een bijzonder oud voorbeeld.) Het
bKrr8icAHro»-£StiHrH»tïf.ra -
was makkelijk melodieën te leren en te onthouden als elke lettergreep haar
Sio^iatïA pafS.ro- eigen vaste toon had, maar het bleek veel moeilijker als alle lettergrepen op
Aumm
verschillende tonen waren. Dus werden de hymneteksten uitgebreid met
L \ijfi' extra woorden of zinnen om een bijzonder goede melodie ook goed te laten
r-AA d'r’ijrr'tl t onthouden. (Het resultaat was een sequens.) Op den duur kregen de oude
Jh* hymnen er heel nieuwe tussenstukken van tekst en melodie bij. Deze staan
SfA-rtiS mfi. bekend als tropen, en hoe langer ze werden, hoe groter de behoefte om ze op
'/Vuidn&r'1»**-1*, te schrijven voor het van buiten leren.

Van Gregoriaanse toonsoorten tot eenvoudige toonladders
ff) /r’"»f & lus-ms
De notatie (de wijze waarop klanken in schrift worden vastgelegd) ontwik­
orpALtuvf'LoAfBtr iu casIcp- *
7 kelde zich toen zij van belang werd; eens te meer bewees de noodzaak zich als
moeder van uitvindingen. Omstreeks 600 besloot paus Gregorius de Grote
om systeem te brengen in al die verschillende toonladders of toonsoorten die
wAftj, ‘r.j h h 1-5
regelmatig in de christelijke kerkmuziek werden gebruikt. Hij benoemde ze
bij de letters van het alfabet, zoals wij ook nog doen bij de moderne notatie
op een notenbalk, en hij gaf ze allemaal een naam die hij ontleende aan oude
Alleluia! Dit voorbeeld van Griekse benamingen van verschillende toonladders. Ze werden begrijpelij­
vroege notatie in de vorm kerwijs bekend als ‘Gregoriaanse’ toonsoorten en ze zijn nu nog vooral ver­
van neumen wordt bewaard
in Winchester. trouwd uit de eenstemmige zang van de rooms-katholieken. De katholieke
avonddienst, de completen, en de plechtige missen voor kerkelijke feest­
dagen maken goed gebruik van het eenstemmig Gregoriaans en het beluis­
teren ervan is een muzikaal genot: de eenvoudigste en zuiverste vorm van
religieuze muziek. De toonsoorten van paus Gregorius zijn ook te horen in
onze oude volksliedjes en in sommige popmuziek. De vroege Beatles-songs

24