Page 23 - Mozaiek6
P. 23
JOSEPH MATTHIAS HAUER (1883-1959), in
Wiener-Neustadt geboren, eerst onderwijzer,
daarna autodidactisch componist, ontdekte in 1911,
herstellend van een zware ziekte, het grondprincipe
van de ’twaalftoonsmuziek’ - dus 11 jaar vóór
Schoenberg.
In de grond van de zaak bleef hij een romanticus,
zoals blijkt uit de titels die hij aan zijn werken gaf; de
muzikale mysticus die hij ook was, versluierde zijn
seriële muziek met de wijsheden van Oosterse
dichters en filosofen en zocht voor zijn
klanktheorieën naar een analogie met Goethe’s
Farbenlehre.
Zijn compositiesysteem, waartoe hij in 1921 kwam
(2 jaar voor Schoenbergs reeksen-methode dus),
week van alle andere nog komende systemen af. Hij
ging daarbij uit van twee groepen van 6 tonen
binnen de twaalftoonrij en noemde deze 'tropen’;
daarvan stelde hij vast, dat zij de ouderwetse
'toonsoorten’ konden vervangen. Hij schreef pianostukken, liederen (vooral op teksten
van Hölderlin), cantates, orkestwerkjes, opera’s en bijna 1000 z.g. Zwölftonspiele in
verschiedenster Besetzung.
Merkwaardigerwijze is, ondanks haar consequente 'atonaliteit’, zijn muziek over het
algemeen welklinkend. In enige geschriften legde hij zijn denkbeelden vast, w.o. Vom
Me los zur Pauke (1925) en Zwölftontechniek (1926) het bekendst werden. Zijn loopbaan
was er een vol ontberingen, die hem echter niet van zijn eigen rechte weg naar het
doel konden afbrengen. Toen in 1938 Oostenrijk bij nazi-Duitsland werd ingelijfd, trok
hij zich geheel uit het openbare leven terug.
Na 1945 kreeg hij van de staat Oostenrijk de professorstitel. Eenzaam en eigenlijk al
vergeten begon hij in die dagen te pochen op zijn geestelijke vaderschap van de
dodecafonie; hij liet een stempel maken waarmee hij naast zijn handtekening onder
brieven kon zetten: ’Der geistige Urheber und (trotz vielen Nachamern) immer noch der
einzige Kenner und Könner der Zwölftonmusik’.
In elk geval is hij de eerste geweest, die heeft uitgerekend,
dat het onpersoonlijke spel met reeksen van 12 gelijk-
getempereerde tonen vierhonderd negenenzeventig
miljoen één- duizend-zeshonderd combinatie-
mogelijkheden bood ...(479.1600.000)
