Page 5 - Mozaiek6

Hauer deed zelfs het voorstel nu ook alle niet gelijkgetempereerde instrumenten af te
schaffen en alleen nog maar voor combinaties van piano, orgel, harmonium en celesta
te componeren.. . Th. W. Adorno noemde (in 'Philosophie der Neuen Musik’) de
twaalftoonstechniek een 'overwintering tot een lente, waarin zich nieuwe
mogelijkheden voordoen’. De componist Frank Martin stelde vast, dat het Schoen-
berg-systeem de componist in gelijke mate met middelen verrijkt, als het zijn geest

verarmt, omdat het hem alle rijkdommen, vondsten en ervaringen van vorige eeuwen
ontsteelt.

De aleatorische muziek lijkt de laatste uitkomst voor hen, die aan de rand van de
dodecafonische afgrond staan: zij ontstaat door geschreven korte, al dan niet 'seriële'
thema’s door verschillende musici op verschillende momenten te laten beginnen en
eindigen (desnoods met behulp van het gooien met dobbelstenen - vandaar:
’Würfelmusik’) en maar af te wachten hoe en hoelang een en ander gaat klinken. Dit

betekent natuurlijk 'the end of’ het seriële systeem. Men onthoude in dit verband de
ramen van de Amerikaan John Cage en de Fransman Pierre Boulez!

Zoals rond 1960 de Nederlandse schilder Karel Appel werkte (’ik rotzooi maar wat
aan’), zo werkten in dezelfde tijd enige 'componisten’, van wie bekend is, dat zij het
’vak’ echter wel degelijk hebben geleerd . ..

Futurisme ontstond in 1909 onder enkele z.g. literatoren in het land der Grieks-
Romeinse ruïnes: Italië en wel met het manifest van Filippo Tommaso Marinetti in ’Le

Figaro’ (Parijs) van 12 februari. Het werd de knieval voor de machine, de jeugd, de
(toenmalige) snelheid en het gedruis. Alle Europese snobs op kunstgebied waren er
opeens vol van en de consequenties voor de muziek bleven niet uit: dichters, schilders
en componisten veler landen verenigden zich en maakten Milaan en Parijs tot centra
van de 'futuristische muziek’.

Tijdens het historische 'concert’ in april 1913 in het Teatro del Verme van Milaan
werkten in vier stukken die te zamen Het Ontwaken van de stad heetten, mee: 3

brompotten, 2 knallers, 3 donderaars, 3 fluiters, 2 plassers, 2 kakelaars, 1 loeier, 2
knarsers en 1 snurker. Zij brachten de zaal tot zó’n tumult, dat de futuristen Marinetti,
Boccioni, Carra, Mazza en Piatti de zaal in moesten trekken om met wandelstokken
en knuppels de domme ’ouder-wetsen’ tot de orde te roepen; ’de slag in het parket
duurde een half uur’, berichtte Marinetti later, ’terwijl Luigi Russolo op het toneel
gewoon doorging zijn negentien lawaaimakers te dirigeren.’

Zou deze verkwikkende voorgeschiedenis de ingenieur, technicus, dramaturg, schrijver
en 'musicus’ Pierre Schaeffer te Parijs hebben aangezet een musique conrète oftewel

’gedruismuziek’ te scheppen in 1948? Hij ging in het begin uit van voor radio-
uitzendingen geschikte geluiden van de straat, de fabriek, de waterkraan, exotische
instrumenten, gespreksflarden en alle andere denkbare geluidsbronnen, inclusief het
geprepareerde of gedenatureerde klavier, waarbij hij zocht naar de mogelijkheden
van onmiddellijke beroering met de geluidsbron zonder daarvóór-geschakelde
elektronica.