Slavernij is een van de oudste ambachten die de mens kent. We kunnen voor het eerst verslagen vinden van de slavenhandel die teruggaan tot de Codex van Hammurabi in Babylon in de 18e eeuw voor Christus. Mensen uit vrijwel elke belangrijke cultuur, beschaving en religieuze achtergrond hebben hun eigen slaven gemaakt en andere volkeren tot slaaf gemaakt. Er is echter relatief weinig aandacht besteed aan de vruchtbare handel in Barbarijse slaven die werd uitgevoerd door piraten, of zeerovers, langs de Barbarijse kust (zoals de Europeanen het destijds noemden), in wat nu Marokko, Algerije, Tunesië en Libië is. Houd er rekening mee dat iedereen die rond 1600 na Christus reisde in de Middellandse Zee het reële vooruitzicht had om door de zeerovers gevangen te worden genomen, naar steden aan de Barbarijse kust te worden gebracht en als slaaf te worden verkocht.
De plundering van Baltimore: Barbarijse slaven uit Ierland
Omdat ze niet tevreden waren met het aanvallen van schepen en matrozen, vielen de kapers soms ook kustnederzettingen in Italië, Frankrijk, Spanje, Portugal, Engeland, Ierland en zelfs zo ver weg als Nederland en IJsland binnen. Ze landden op onbewaakte stranden en kropen in het donker dorpen in om hun slachtoffers gevangen te nemen. Bijna alle inwoners van het dorp Baltimore, in Ierland, werden in 1631 op deze manier meegenomen. Als gevolg van deze dreiging werden talrijke kuststeden in de Middellandse Zee tot de 19e eeuw vrijwel volledig verlaten door hun inwoners.
Gevangen slachtoffers arriveren aan de Barbarijse kust
om als slaven te worden verkocht. (Kinnas/ DeviantArt )
De overval op het kustplaatsje Baltimore aan de zuidwestkust van Ierland is een van de gruwelijkste daden van de Barbarijse kapers. Op 20 juni 1631 om 02.00 uur landden ruim 200 zeerovers, gewapend met musketten, ijzeren staven en stokken van brandend hout, op de kust van Baltimore en verspreidden zich stilletjes, wachtend bij de voordeuren van de huisjes langs de kustlijn en de huizen in het hoofddorp. Toen er een signaal werd gegeven, stormden ze tegelijkertijd de huizen binnen en trokken de slapende bewoners uit hun bed. Mannen, vrouwen en kinderen, 107 in totaal, werden op schepen gesleept en begonnen aan de lange reis terug naar Algiers.
‘De slavenmarkt’ door Otto Pilny, 1910. ( Public Domain )
De opkomst van de Barbarijse kapers
In de 13e en 14e eeuw waren het christelijke piraten, voornamelijk uit Catalonië en Sicilië, die de zeeën domineerden en een constante bedreiging vormden voor kooplieden. Pas tijdens de uitbreiding van het Ottomaanse Rijk in de 15e eeuw begonnen de Barbarijse kapers een bedreiging te worden voor de christelijke scheepvaart. Rond 1600 na Christus brachten Europese piraten geavanceerde zeil- en scheepsbouwtechnieken naar de Barbarijse kust, waardoor de zeerovers hun activiteiten konden uitbreiden naar de Atlantische Oceaan, en de impact van Barbarijse invallen bereikte een hoogtepunt in het begin van de 17e eeuw.
The White Slaves of Barbary North Africa and the Ottoman Turkey
Hoewel de handel in Barbarijse slaven doorgaans wordt afgeschilderd als islamitische kapers die blanke christelijke slachtoffers gevangen nemen, is dit veel te simplistisch. In werkelijkheid hielden de kapers zich niet bezig met het ras of de religieuze geaardheid van degenen die ze gevangen namen. Slaven in Barbarije kunnen zwart, bruin of blank zijn, katholiek, protestant, orthodox, joods of moslim. De zeerovers waren daarentegen niet alleen moslims. Engelse kapers en Nederlandse kapiteins maakten ook gebruik van de veranderende loyaliteit van een tijdperk waarin vrienden met één pennenstreek vijanden konden worden.
De Barbarijse slavenhandel wordt doorgaans
afgebeeld als moslims die blanke christenen
gevangen nemen, zoals in het bovenstaande
kunstwerk, maar dit is niet helemaal juist.
Het leven als een Barbarijse slaaf
De door de Barbarijse piraten gevangengenomen slaven gingen een sombere toekomst tegemoet. Velen stierven op de schepen tijdens de lange reis terug naar Noord-Afrika als gevolg van ziekte of gebrek aan voedsel en water. Degenen die het overleefden, werden naar slavenmarkten gebracht waar ze urenlang stonden terwijl kopers ze inspecteerden voordat ze op een veiling werden verkocht.
Na aankoop werden slaven op verschillende manieren aan het werk gezet. Mannen werden gewoonlijk toegewezen aan zware handenarbeid, zoals werken in steengroeven of zware bouwwerkzaamheden, terwijl vrouwen werden gebruikt voor huishoudelijk werk of seksuele dienstbaarheid. ‘S Nachts werden de slaven in gevangenissen gestopt, bagnios genaamd , die vaak heet en overvol waren.
Het ergste lot voor een Barbarijse slaaf was echter dat hij de roeispanen van galeien moest bemannen. Roeiers werden vastgeketend waar ze zaten en mochten nooit meer weggaan. Slapen, eten, poepen en plassen vonden plaats op de zitplaats. Opzichters sloegen de zweep over de blote rug van slaven die niet hard genoeg werkten.
Het einde van de Barbarijse kapers
De Corsair-activiteit begon af te nemen in het laatste deel van de 17e eeuw, toen de machtigere Europese marines de piraten begonnen te dwingen hun schepen niet langer aan te vallen. Het was echter pas in de eerste jaren van de 19e eeuw dat de Verenigde Staten van Amerika en enkele Europese landen vuriger begonnen terug te vechten tegen de Barbarijse piraten.
In het begin van de 19e eeuw werd Algiers regelmatig gebombardeerd door de Fransen, Spanjaarden en Amerikanen. Uiteindelijk, na een Brits-Nederlandse aanval op Algiers in 1816, werden de zeerovers gedwongen akkoord te gaan met voorwaarden die onder meer een stopzetting van de praktijk van het tot slaaf maken van christenen omvatten, hoewel de slavenhandel van niet-Europeanen mocht doorgaan.
Incidentele incidenten bleven zich voordoen tot een nieuwe Britse aanval op Algiers in 1824, en uiteindelijk een Franse invasie van Algiers in 1830, waardoor het onder koloniaal bestuur kwam te staan. Tunis werd op soortgelijke wijze binnengevallen door Frankrijk in 1881. Tripoli keerde in 1835 terug naar de directe Ottomaanse controle, voordat het uiteindelijk in Italiaanse handen viel in de Italiaans-Turkse oorlog van 1911. De slavenhandel aan de Barbarijse kust stopte uiteindelijk toen Europese regeringen wetten goedkeurden die emancipatie van slaven mogelijk maakten.
Door Joanna Gillan