Page 19 - Moonpub Magazine Nbr. 1

Tijdens Hynkel's heetgebakerde toespraak tot een massale rally van het burleske nazisme in de

film De Grote Dictator zien we hoe Charles Chaplin als de charismatische leider van Tomainia in

een radio microfoon wil gaan spreken, de microfoon buigt eerst van hem af en springt vervolgens

naar hem terug. Het wegbuigen van de microfoon is humor (comedy) - zelfs levenloze objecten

zouden vluchten voor iemand zoals Hynkel - het in het gezicht springen van het apparaat is

slapstick: het “ding”, de levenloze microfoon, overwint als het ware zijn angst en slaat terug.

Fysieke grapjes maken ons meer bewust van ons onderbewustzijn en herinnert ons aan onze eigen

onhandigheid en foute beoordelingen en het resultaat is vaak het in een lachen uitbarsten. De micro-

foon scene laat ons zien hoe diep en stevig het talent voor het genre slapstick bij Chaplin geworteld zit;

het overkomt hem gewoon zelfs wanneer hij niet perse er naar op zoek is. Mack Sennett, de man die

Chaplin uit het vaudeville theater haalde en hem in de filmwereld introduceerde, zei over Chaplin: "Ik

ken een man die beweert dat alle levenloze objecten pervers zijn. Hij zegt dat de dingen zich bewust

voor hem verstoppen. Ik denk dat deze man een belangrijke nieuwe natuurwet heeft ontdekt". Het is
niet duidelijk of Chaplin de consequenties van Sennett’s bewering dat hij een nieuwe natuurwet had

ontdekt, toendertijd ook zelf zo inzag maar een feit is dat de hele carriere van Chaplin een grote rol laat

zien voor het “ding”. De grappen en grollen verbinden de clown met zijn publiek: we kunnen ons

gemakkelijk identificeren met iedereen die het “in het gezicht” gegooid krijgt, zelfs als deze persoon

een fascistische despoot is. Maar het hoeven natuurlijk niet perse de taarten te zijn die de slapstick

kenmerken…

In The Great Dictator speelt Chaplin speelt een dubbele rol, niet alleen die van Hynkel maar ook die

van een Joodse Tomainian kapper die eruit ziet als de anti-semitische Dictator. Chaplin bedacht deze

dubbele rol en het was een fantastische oplossing voor het probleem waar hij die periode mee zat: hoe

een “sprekende” film te maken. Hij vermoedde dat de karakter Hynkel in een soort van dialect kon

blijven praten terwijl de barbier grtoendeels zonder woorden kon blijven, wat hem ook de gelegenheid

gaf om zijn talenten als mime en pantomine artiest ten toon te sprieden. Maar het geval van de

microfoon toont aan dat het polariserende effect van zijn slapstick toch wel wat dieper gaat dan de

melodramatisch dubbelrol van de boosaardige dictator en de gemoedelijk barbier.

Chaplin zelf moet ook zich ook dubbelzinnig hebben gevoeld: hij heeft het karakter Hynkel waar-

schijnlijk bekokstoofd als een satire maar om het karakter tot leven te brengen moest hij zich toch gaan

identificeren ermee en het meenemen in zijn artistieke domein van de slapstick waar de grappen en

grollen de dienst uitmaken.

Het samenvoegen van satire en humor is misschien slechts éénmaal gelukt, aan het einde van de

legendarische dans met de wereldbol scene waar Hynkel het (alweer) in zijn gezicht gegooid krijgt met

het knallen van de ballon, ook tevens een symbolisch voorspelling van de wereldoorlog waarna deze

grootsheidwaanzin zal leiden.