Page 6 - Moonpub Magazine Nbr. 1
P. 6
In de filosofie van de De Beatles is er in het geheel geen verwijt Het gevaar van zelfbedrog
hier tegen dat wij soms onze kennis op deze empirische manier
verwerven. In Savoy Truffle bijvoorbeeld, geniet de persoon Een andere reden om bij voorkeur het gematigde scepticisme
beschreven in het het liedje (de geruchten gaan dat dit Eric aan te hangen, houdt verband met het zeer reële gevaar dat
Clapton zou zijn geweest) van het heerlijk snoepen van chocola- we misschien onszelf voor de gek kunnen houden met onze
de, en gelukzalig als hij is, is zich in het geheel niet bewust van de eigen overtuigingen, zelfs als we vinden dat onze standpunten
schadelijke effecten dat het kan hebben op zijn gebit. Uiteinde- op deugdelijk bewijs gebaseerd zijn.
lijk echter, wanneer de eerste gaatjes beginnen te verschijnen,
wordt het hem duidelijk: hij leert door een pijnlijke ervaring van Een manier waarop dit kan gebeuren wordt bezongen in
het tandbederf dat hij toch wat te veel chocoladereepjes heeft Nowhere Man. John verteld ons dat de Nowhere Man blind
gesnoept en zal waarschijnlijk nu zijn tanden moeten laten trek- is, hij "ziet wat hij wil zien." Waarschijnlijk worstelen we alle-
ken.
maal wel eens met dit probleem, en dat punt wordt ook door
de Beatles opgemerkt: deze Nowhere Man, "is hij niet een
Maar door de ogen van de Beatles worden ook twee beperkin- beetje zoals jij en ik?" Mensen hebben nu eenmaal de neiging
gen van dit empirisme gezien. De eerste is dat het de ervaring om grotendeels alleen die dingen in hun omgeving te zien die
soms een illusie blijkt te zijn. In I'm A Loser horen wij het verhaal ook voldoen aan hun overtuigingen en verkiezen "blind" te
van een man die andere mensen misleidt. Hoewel hij zich daar- zijn voor zaken die tegen hun overtuiging pleiten. Dit percep-
om schuldig en triest voelt en zichzelf een "verliezer" voelt, speelt tuele vooroordeel zou ik "de denkfout van het algemene
hij toch de clown en verbergt zijn verdriet achter een vrolijke akkoord" willen noem ( - geen
masker. In de song wordt herhaaldelijk gewaarschuwd voor het afdoende nederlandstalige vertaling voor handen, sorry). Het
vaak bedrieglijke karakter van de werkelijkheid. Inderdaad, is een van de psychologische mechanismen waardoor etnische,
veel dingen zijn niet wat ze lijken te zijn; onze zintuigen kunnen raciale, en andere niet zo prettige vooroordelen worden ver-
ons lelijk voor de gek houden zo nu en dan. sterkt.
De andere beperking van het empirisme is dat de informatie die Zo toonden veel van de wat ouderen volwassenen zich in de
door de zintuigen wordt doorgegeven, zelfs wanneer de indruk- jaren zestig nogal onverdraagzaam tegenover het "
ken niet perse onjuist of misleidend zijn, toch evenzo goed onvol- " dat hoogst waarschijnlijk fan was van de muziek van de
ledig kan zijn. Misschien zijn er waarheden die niet door middel Beatles, ook dat nog. Ze werden " " genoemd en aan de
van de zintuigen ontstaan. De beperking van het zien bijvoor- drugs verslaafde nietsnutten. Degenen die dergelijke opvat-
beeld is dat je "niets kunt zien dat nooit word getoond" tingen er op na hielden, konden gemakkelijk met het een-
voudige middel van de "selectieve perceptie" hun opvattingen
Om te compenseren voor deze beperkingen is het raadzaam om staande houden. Zij zagen alleen die personen (en het waren
de zintuiglijke belevingen naast elkaar te leggen om te bepalen er toendertijd zeer velen) die voldeden aan het stereotype
of hun informatie nu wel of niet strookt met hetgeen men op- binnen hun eigen referentiekader. Werden zij echter gecon-
neemt. Het is ook belangrijk om andere zaken, zoals de gedach- fronteerd met zo'n langharige Beatles fan die daarnaast ook
ten en het redeneren er bij te betrekken om de waarnemingen een hardwerkend persoon was, goed geschoold en met een
nog nauwkeuriger te kunnen bepalen. verantwoordelijke baan en een gezin om voor te zorgen - en
bovendien geen drugsgebruiker - dan nog vonden ze dat
Als je een nijlpaard op de vleugel van een straalvliegtuig ziet meestal nog geen reden om hun opvattingen te herzien. Er
zitten, dan is het niet al te moeilijk vele redenen op te noemen zijn nu eenmaal op altijd elke regel altijd wel een paar uitzon-
waarom het hoogst onwaarschijnlijk is dat je de dingen "ziet" deringen.
zoals ze werkelijk zijn. Tenslotte is het ook belangrijk, ter aanvul-
ling van al deze gegevens, om ook datgene er bij te betrekken Een dergelijke zelfbedrog wordt verder vergemakkelijkt door
wat, los van de zintuigen, ook van invloed kan zijn hoe men iets het feit dat veel van het bewijsmateriaal in onze referentieka-
ervaart - denk aan de morele en esthetische waarden, de on- der vaak vaag en dubbelzinnig is en behoefte heeft aan meer
rechtvaardigheid van een actie, de algemene response van invulling en duidelijkheid.
droefheid bij het aanhoren van een triest verhaal, enzovoort.
