PROMO: Sol Nenita – Moonpub Music Homestudio
De muziek – het paradepaardje van elke beschaving – is niet meer wat het geweest is of zou moeten zijn: het summum van onze moderne, westerse cultuur.
Ons nieuwerwetse leven is tot vervelens toe verzadigd met muziek of liever datgene – de klanken en geluiden – wat daar ten heden dagen onder verstaan wordt. Daarmee bedoel ik niet de duizelingwekkende hoeveelheid concerten en festivals – waarbij wij immers zelf kunnen bepalen.of we er wel of niet naar toe zullen gaan om te luisteren en te ervaren – maar meer de dagelijkse stroom van non-stop achtergrondmuziek die uit de luidsprekers schettert en ongevraagd onze oren insijpelt, op de winkelcentra’s, de restaurants en thuis, met de tv of radio aan of, wanneer je een keer besluit even wat van de stilte te genieten, bij de buren, in de straat.
We zijn allesverslindende toehoorders geworden maar misschien wel heel slechte echte luisteraars. De muziek is een soort van opium geworden en we zijn de werkelijke zin ervan vergeten en vragen ons niet meer af wat de waarde er van is. Het is immers gratis overal verkrijgbaar.
Dat is wellicht enigszins negatief gedacht maar in vergelijking met hoe de muziek in prehistorische dagen ervaren werd niet helemaal onjuist. De zang was onmisbaar bij de organisatie van speciale evenementen, zoals het huwelijk, de geboorte, de pubertijd rites en natuurlijk de dood. Success en geluk bij de jacht, de oogst, tijdens een ziekte moest worden afgedwongen met zang en dans om de negatieve krachten uit te bannen. Ritmische werkzaamheden – het roeien van de boot, het wiegen van een kind in de schoot of wieg, alles wat beter af gaat met wat ritmische impulsen – het was vooral de muziek en het regulerende ritme die de arbeidsvitaminen aanleverden.
De muziek was, in dit samenspel van beweging en emoties, niet domweg wat klanken op toon gezet ter verstooiing voor het oor, iets wat je met de afstandsbediening elk moment aan en weer uit kan zetten, maar een integraal onderdeel van het serieuze leven.
Fürer-Haimendorf verwoordde het aldus: “het ritme schalt en dreunt door de nacht, emotioneerd de zangers en groepeert de aanwezigen totdat ze samen een worden met de dans. Dit soort van ritme is meer dan kunst of zomaar vermaak, het is de stem van een oeroud instinct, de openbaring van het allesomvattende ritme van groei en verval, van liefde, strijd en dood.”
Deze woorden konden met geen mogelijkheid een halve eeuw eerder geschreven worden . Reisverslagen van voor 1900 geven voor ons nu vreemde en vaak nogal dwaze beschrijvingen van de primitieve muziek; vaak ook werd de inheemse bevolking belachelijk gemaakt met wat voor hen de meest verheven manier van expressie betekende.
Maar de zaken zijn gelukkig veranderd nu. De meest recente studies van inmiddels goed opgeleide antropologen informeren ons nu over de bijzondere charme van deze tijdloze muziek, van hun “schitterende overgangen van de ene muzikale uitdrukking naar de andere met vele verrassende elementen, elke keer weer wanneer men ze hoort.” De mountain songs van de Tsimshian Indianen in het Noordwesten van Canada zijn nu “zwaaiend en etherisch” waar ze eerst als primitief en wild werden beschreven.
De stemmen van de zangers, met name de vrouwen, klinken nu niet meer krijsend maar zijn prachtig verheven en lyrisch van karakter. De liederen van Mongolië en Siberië zijn nu doordrongen van schitterende klankkleuren en vocale zeggingskracht en niet meer op één monotone dreun…
Veel moderne componisten – met name Debussy, Bartók en Stravinsky – raakten na deze omslag naar meer erkenning voor de niet-westerse primitieve muziek al gauw gefascineerd door de charme van sommige van deze oosterse melodieen – zoals bijvoorbeeld het heel specifieke karakter van de Javaanse isotonische toonladder (zie clip) – en begonnen ze te gebruiken in hun composities. Met natuurlijk een westerse dressing. Dit kunstmatige exotisme en pseudo-archaisme heeft dan wel wat deuren geopend en de hekken opengezet voor het landschap van deze nieuw ontdekte muzikale patronen maar mag geenszins ons streven naar een juist begrip en interpretatie van deze meer primitieve maar ook zoveel dieper in de moeder aarde gewortelde muziek in de weg staan.
De primitieve muziek was nimmer te koop in de winkels of op iTunes. Het was nooit zielloos of commercieel bedacht maar altijd onontbeerlijk, organish en functioneel en de (veelal lokale) cultuur waardig en een essentieel onderdeel van het geestelijk leven. Dit is meer dan we kunnen zeggen van de hedendaagse muziek en zou om die reden alleen al ons respect moeten krijgen.
Een respect dat ook de instandhouding ervan inhoudt…
Niettemin wordt dit eerbiedwaardige erfgoed van archaïsche culturen bedreigd met onmiddellijke verdelging. De melodieën van de primitieve mens zijn al veelvuldig het slachtoffer geweest van christelijke missionarissen, sovjet agenten, Europese colonisten en Amerikaanse oliemagnaten.
“Eén van de meest tragische dingen van contact met de moderne beschaving is de vernietiging van de autochtone kunst en cultuur dat jammerlijk zo vaak daarop volgt.”
Een voorbeeld van zo’n uitroeiing is het lot van de muziek van de steppen van Centraal Azië na de Chinese revolutie:
“Toen ik in 1923 voor het eerst in Centraal Azie aankwam vond ik een totaal geisoleerde wereld met nomadische volksgroepen, de levendige herinnering van afgelegen gebieden. Bij mijn terugkeer in 1936 ondervond ik dat tijdens de enkele jaren van mijn afwezigheid er een radical everandering had plaatsgevonden. Een cultuur die over een periode 500 jaar was opgebouwd bestond niet meer. Het heersende bewind was begonnen met de Mongoolse jeugd de wetten voor te schrijven en te herscholen en de hele bevolking stond blootgesteld aan de propagandistische technieken van de nieuwe communistische politiek. De troebadoers, die zelf hun hele jeugd aan de voeten van hun meesters hadden gezeten om te worden onderricht in de gezangen en volksliederen, vonden geen leerlingen meer om hun kostbare erfenis aan door te geven. Zangers en muzikanten gingen de cel in vanwege hun al te diepe worstels in het verleden…”
Een voormalige legerarts in dienst van China beschreef hoe “de rekruten afkomstig uit de meest afgelegen gebieden van China waar geen radio was” werden gedwongen om het moderne en volledig verwesterde volkslied te leren . Een officier zong het hen voor, zonder begeleiding, en daarna werden de mannen, totwel driehonderd in aantal, gedwongen om het elke ochtend te zingen bij het hijsen van de vlag … “
Net zo droevig is wellicht het volgde:
“Een bel luidde, zwakjes en heel dun, en het geluid van zacht zingen in de verte werd gehoord. Waren dit de Naga zangers? Het klonk als een hymne of een soort van tempellied. En toch was dit zingen heel anders dan de oorspronkelijke Naga muziek: de melodieën waren niet in harmonie met hoe de Naga ooit eens hun nuziek maakte – al even dissonant als de lelijke tinnen daken te midden van de met palm bedekte dorpshuizen Mensen met norse gezichten kwamen uit de kapel gelopen, ze leken me louter schaduwen van de eens zo trotse Naga bevolking, of erger, karikaturen van de Europeanen …. “
Naga Folk music 2013?
http://www.youtube.com/watch?v=IlIEE31tvQU
De inheemse muziek wordt om zeep geholpen om uiteindelijk in de
prullenbak van tweedehands westerse muziek te belanden…
Het verlies van de inheemse muzieksoorten is erger dan de meesten van ons zich realiseren. Het betekent een onverantwoorde vernietiging van een zich natuurlijk ontwikkeld en vitaal onderdeel van de cultuur en geeft ons de populaire, vaak commerciële hits zonder enige roots voor in de plaats . Het betekent een toenemende vervlakking van onze wereldcultuur.
Bron: Wellsprings of Music – Curt Sachs
Bewerking: Johnny Hoeve