DE MOOIE NEFERT-IOETI ZONG VOOR PLATO
Hoewel het te boek stellen van Egypte’s muziekgeschiedenis hem voorshands te moeilijk, zo niet onmogelijk leek, durfde de Ptah- priester Farao’s opdracht daartoe niet terug te geven, beducht als hij was voor diens toorn. Hoe moest hij beginnen;waar kon hij gegevens vandaan halen?
Bij het aflopen van de 20e dynastie werd aan opgravingen nog weinig gedaan, kende men de oude instrumenten slechts van vage afbeeldingen uit vervlogen tijd, hadden componisten nog geen neergeschreven oeuvre nagelaten en waren de overleveringen reeds danig verminkt of opgesierd. Ten einde raad riep hij de hulp in van een collega, die alom bekend stond als een betrouwbaar ziener in verleden en toekomst.
En waarlijk, deze zag! Hij herkende in de geest vele langgeleden gestorven musici, die in hun onaardse bestaan zich evenduidelijk bewogen naar de voorschriften van vak of liefhebberij als toen zij nog in leven waren. Zo kon hij ze aan onze Ptah-priester prevelend beschrijven, met instrumenten, kleding, omgeving en al. Slechts de indeling in tijdvakken,woongebieden en stijlen bleven helaas onduidelijk. Hetgeen de ziener zeide moest daarom met later gevonden details worden aangevuld:
– 2700 Meer dan zestienhonderd jaren geleden leefde de eerste muzikale dilettant. Meri heette hij en hij was huisbewaarder van een dame uit de hoogste kringen. Hij had zijn hart aan het trommelspel verpand en vermaakte in zijn vrije tijd Farao Cheops(2700-2675) en zijn vrienden met varianten in roffels en ritmes, onder het zingen van krijgshaftige liederen. In die tijd engageerde men voor de koninklijke harems ook musiciennes; een mejuffrouw Hemre bijvoorbeeld, die tevens de leiding had van het hofballet en zelfs een woordje meesprak bij de samenstelling van het hoforkest.
-2560 De allereerste beroepsmusicus van de historie was een zekere Choe foe-’anch,die in 2555 v. Chr. stierf als bewonderd fluitist en zanger in dienst van Farao Oeser- kaf .Beroemde namen uit de volgende driehonderd jaar waren die van de zangeres Iti en haar begeleidster Heke-noe, de eerste harpiste die ooit heeft geleefd; enige leden van de muzikale familie Snefroenofer, even uitgebreid als de latere families Bach en Couperin zullen zijn; de zang-pedagoog Re-wer; decheironoom Sen; de koordirigent Neferti;
– 2420 de amatrice van koninklijken bloede prinses Sesjesjet die haar gemaal, een druk-bezet zakenman, afleiding placht te bezorgen met zang en harpetonen;
– 2240 de grote fluit-virtuoos Mesjets, onder vele collega-fluitisten de uitverkorene van Farao Phiops II.
– 2100 De vermaarde zanger Onchoe die tijdens de 1e dynastie leefde, had maar liefst drie vaste begeleidsters: Asa, Snebt en Toeat, die het klappen op het lichaam en in de handen en het stampen met de voeten tot een ongekende hoogte van genuanceerdheid in klank en ritme wisten op te voeren.
– 1730 Tijdens het bewind der Hyksos waren de geraffineerde klepperaars en castagnetten-spelers Oech-nacht en Eje zeer gezochte krachten op religieuze hoogtijdagen.
– 1580 Ongeveer in de tijd dat de Indische veda-zang opbloeide en in China een nu nog aanwijsbaar muziekleven begon, beleefden de Egyptische muzikanten een hoog conjunctuur, in het Nieuwe Rijk. De allereerste luitenist Harmosis onder andere, wiens instrument met de originele snaren er nog op in de 20e eeuw bijna bespeelbaar teruggevonden zal worden! En het merkwaardige vijftal vrouwen die het beroep van hoboïste gekozen hadden: Chaoet, Moetnefert, Kaa, Amenhotep en Bakit. En de beroemde zanger van de Ptah-tempel van Memphis, Ptah-’anch.En de Amen-zangeressen Henoetide, Merit en Thi.
– 1350 Reeds enkele eeuwen voordat de Grieken het instrumentale spel als virtuozen gingen beoefenen, werd in Egypte ’s werelds vroegste trompettist Hosi bewonderd.
– 1200 Honderdvijftig jaar later werden de trompetspelers Perpetsjou en Amonchou bekend, minder door hun virtuositeit als wel door het feit dat hun namen voorkwamen in de acten van een proces over grafschending en relikwieën-diefstal.
– 1085 ’Wij zijn aan het lieden toe’, murmelde de ziener, ’geef mij een dag en een nacht rust, opdat ik mijn geest kan richten op de ongeboren zielen, die de tradities waardig zullen voortzetten. Een dag en een nacht, daarna zal ik u verder vertellen.’ Onze Ptah-priester knikte en ging zijns weegs, boordevol indrukken die hij verwerken moest.. .
– 1085 ’Er komen ongeregelde tijden’, hernam ’s anderen namiddag’s de ziener,’vierhonderd jaren waarin elders grote dingen worden gedaan”. In Oosterland staan profeten op.
– 1010 De Joodse koningen David en Salomo doen van zich spreken.
– 850 In Noorderland verschijnt een machtig dichter, Homeros, die de goden beschrijft voor altijd. Daar komen vierjaarlijkse spelen waarbij muziek en dichtkunst hoogtij vieren en groten der aarde lauweren oogsten.
– 712 Bij ons zal onder vreemde Ethiopische vorsten de politiek-invloedrijketempelzanger Haroedsja leven.En de liefelijke Tasa met luit en lier al dansend en zingend haar gehoor in verrukking brengen. (Men zal na haar dood heur instrumenten met haarbegraven.)
– 663 Onder Assyrische koningen zal ons rijk zich gedurende korte tijd herstellen.
– 525 Dan komen de Perzische overheersers en onder hun bewind zal er eenbeeldschone zangeres optreden, Nefertioeti genaamd, en zij zal voor de Grieksewijsgeer Plato zingen, wanneer deze voor studie hier zal zijn.
– 332 Een geniale Griekse heerser, Alexander de Grote, en diens veldheren zullen een einde maken aan onze zelfstandigheid.
– 323 Ons land wordt overstroomd door Noorderlingen. Er komen Macedonische koningen die er een eer in stellen zelf aan muziek te doen of zich met muziekinstrumenten te laten afbeelden.
– 300 Er komen Griekse geleerden, o.a. Euclides; Griekse uitvinders, onder wie Ktesibios, die hier het eerste waterorgel demonstreert; Griekse muzikanten die onze landgenoten inspireren tot het vergrieksen van hun namen terwijl zij zich bekwamen in het kithara- en aulos-spel.
– 47 De ’laatste der Ptolemeeen’ zal de dertiende koning van die naam zijn en gedwongen worden met zijn verleidelijke zuster Cleopatra gezamenlijk te regeren en ten onder te gaan.
– 30 Het Egyptische rijk zal opgeslokt worden door de Romeinse overweldigers, zoals tevoren de Grieken reeds zal zijn overkomen. Ik zie in die tijd als laatste musici van echt-Egyptischen bloede de vaardige harpist Haroedsja en de virtuozebekkenist Anchhep; zij zullen de rij sluiten die met Choe foe-’anch begon, herinnertu het zich?’Ook voor mijn ogen valt nu de duisternis. Ik hoop u wat wijzer gemaakt te hebben.Ga in vrede.’
– 1085 En onze Ptah-priester ging in vrede. Hij was opgetogen over het gehoorde enzette zich aan het schrijven van de muziekgeschiedenis voor de Farao …Maar helaas, twee dagen later overviel hem de pest en vijf dagen daarna liepen degelovigen langs zijn gebalsemde lijk. Zijn ziel verhuisde naar de woning dermuzikanten wier namen hij juist vereeuwigen wilde … De muziekgeschiedenis werddus nimmer op schrift gesteld .. .!