PROTESTANTSE KERKMUZIEK
– een vaste burg is onze god
Op 31 oktober 1517, 1 dag voor Allerheiligen, plakte martin Luther zijn 95 stellingen op de deur van de slotkerk te Wittenberg. Zij richtten zich tegen de misbruiken der Roomse kerk, speciaal de handel in aflaten in opdracht van de bisschop van Mainz. Op dezelfde dag hield hij zijn ’Sermon von Ablasz und Gnade’ – dat was zijn eerste reformatorische optreden, het begin van de Hervorming.
In 1524 werd het Wittenberger Geystlich Gesangk Bilchlein uitgegeven, dat op aandringen van Luther door zijn vriend en adviseur Johann Walther (1496-1570) was samengesteld uit eigen vierstemmige zettingen (met de melodie in de tenor) van koralen met nieuwe Duitse teksten.
Dat was de geboorte van de ’protestantse kerkmuziek’, die tot en met Bach en Telemann zal groeien en bloeien en daarna in de 20e eeuw opnieuw tot bloei zal komen. Enige duizenden boeken zijn er over Luthers leven en werken geschreven en meer dan vier eeuwen na zijn dood is geen theologisch gesprek mogelijk zonder dat zijn naam vele malen wordt genoemd. Zijn merkwaardige, dualistische wezen en denkwijze, waarin middeleeuwse erfenissen en ‘moderne’, renaissancistische gedachten om de voorrang streden, hebben al die tijd de pennen in beweging gehouden en tot eindeloze debatten aanleiding gegeven.
Zijn leer van de rechtvaardiging alleen uit het geloof op grond van het Bijbelwoord, tegenover zijn behoudendheid bij de hervorming van liturgie en liturgische muziek, hebben wel zeer velen tot de misvatting gebracht, dat hij niet precies heeft geweten wat hij wilde, dat hij zowel theologisch als muzikaal te weinig onderlegd was, dat hij, kortom, eerder onder de opportunisten dan onder de profeten gerangschikt diende te worden.
Luther verborg echter een fijne intuïtie voor toekomstige ontwikkelingen op velerlei gebied, achter ondiplomatieke, van boerse halsstarrigheid getuigende gezegden; een sterk ontwikkeld poëtisch en muzikaal gevoel onder een ruw oppervlak van vaak in- konsekwente woorden en daden; een idealistische drang naar rechtvaardigheid en matiging in een ongebreideld, zinnelijk materialisme. Zijn hang naar mystiek was even groot als zijn zin voor ceremoniële strengheid, zijn verlangen naar warmte gevende schoonheid even sterk als zijn lust in alledaagse, menselijke geneugten.
Zie het Flipboekje voor meer & links Spotify albums