In 1908 doet Amold Schoenberg (1874-1951) de beslissende stap, die er mede toe zal bijdragen, dat een halve eeuw later muzikale toestanden kunnen heersen als waarvan bovenstaande recensie getuigt: ’themaloze’, ‘atonale’, met 12 slechts op elkaar betrokken halve tonen van het octaaf geconstrueerde muziek, in zijn opus 11, Drei Klavierstücke en zijn opus 16, Funf Orchesterstücke. Beseft hij wat hij ontketent? Dat lijkt wel zo, want hij begint tegelijkertijd te zoeken naar geloofwaardige formuleringen van de banden met het verleden en naar bruikbare componeerregels voor de toekomst.
Wat de eerste betreft moet hij zich in allerlei bochten wringen in zijn Harmonielehre (1911), die dan ook weinig waarlijk ‘nieuws’ bevat of duidelijk verklaart, en zelfs de verbazingwekkende vaststelling inhoudt, dat de tonaliteit (toonsoort) ‘een der dankbaarste middelen tot het bereiken van muzikale vorm’ is! Over de tweede kan hij pas 14 jaar later tegen een leerling zeggen: ‘Ik heb een ontdekking gedaan die de hegemonie van de Duitse muziek in de volgende honderd jaar verzekert.’
Lees verder – flipboekje met Spotify links