In de vijfde tot en met de negende eeuw werden de West- en Noordeuropese volken bekeerd tot het christelijke geloof. De leerstellingen en de liturgie van de rooms-katholieke kerk maakten uiteraard deel uit van het bekeringsproces.
Dat de activiteiten van de christelijke missionarissen ingrijpende gevolgen hadden voor de heidense muziekbeoefening blijkt bij voorbeeld uit de bekering van de Friese bard Bernlcf van Holwerd, die aanvankelijk oude heldendichten met harpbegeleiding zong, maar zich nadat hij gedoopt was nog slechts wijdde aan het zingen van psalmen.
In het grotendeels bekeerde Frankische Rijk was vóór het midden van de negende eeuw het officiële gregoriaans de norm geworden; vanaf dat moment tot aan het eind van de middeleeuwen vonden alle belangrijke ontwikkelingen in de Europese muziek ten noorden van de Alpen plaats.
Deze verschuiving van het muzikale centrum was ten dele het gevolg van politieke omstandigheden: na de mohammedaanse verovering van Syrië, Noord-Afrika en Spanje (voltooid in 719) lagen de zuidelijke christelijke landen, voor zover niet in handen van de ‘ongelovigen’, onder de voortdurende dreiging van een aanval. In West- en Centraal-Europa kwam ondertussen een aantal culturele centra tot bloei. Belangrijke impulsen kwamen daarbij van de Britse eilanden: gedurende de zesde, zevende en achtste eeuw werden door monniken uit Ierse en Schotse kloosters scholen gesticht in eigen land en op het continent, met name in Duitsland en Zwitserland.
Een wederopbloei van de Latijnse cultuur in het Engeland van de achtste eeuw bracht geleerden voort wier naam en faam ook het vasteland van Europa bereikten. De Engelse monnik Alcuin stond Karei de Grote bij in diens streven om het onderwijs in het Frankische Rijk nieuw leven in te blazen. Een van de resultaten van deze Karolingische renaissance in de achtste en negende eeuw was de ontwikkeling van een aantal belangrijke muzikale centra, waarvan het klooster van het Zwitserse Sankt Gallen het beroemdste was.
De noordelijke invloed op het gregoriaans blijkt uit het feit dat er meer sprongen in de melodie optraden, met name tertsen, zoals bij voorbeeld in de melodie van de sequentia Christus hunc diem die stamt uit het begin van de tiende eeuw. Deze melodieën uit het noorden neigden naar een op tertsen gebaseerde ordening. Noordeuropese componisten schiepen niet alleen anders klinkende melodieën, maar ook nieuwe gezangvormen. Al deze ontwikkelingen vielen samen met de opkomst van het wereldlijke monodische lied en met de vroegste experimenten met polyfonie.